۷ نکته اصولی برای کد نویسی تمیز

کدنویسی تمیز و خوانا یکی از مهارت‌های اساسی هر برنامه‌نویس حرفه‌ای است. کدی که به خوبی نوشته و مستند شده باشد، نه تنها به راحتی توسط دیگران قابل فهم است، بلکه در بلندمدت نیز نگهداری و توسعه آن آسان‌تر خواهد بود. در این مقاله، ۷ نکته طلایی برای کدنویسی تمیز را بررسی می‌کنیم و هر کدام را به طور مفصل توضیح می‌دهیم.

۱. انتخاب نام‌های معنادار و واضح

استفاده از نام‌های معنادار و واضح برای متغیرها، توابع و کلاس‌ها بسیار مهم است. نام‌هایی انتخاب کنید که دقیقاً نشان‌دهنده هدف و عملکرد آنها باشند. از کلمات اختصاری و حروف تصادفی استفاده نکنید. نام‌های گویا و قابل تشخیص باعث می‌شوند کد شما به راحتی توسط دیگران درک شود و از اشتباهات جلوگیری می‌کند.
نام‌گذاری یکی از اولین قدم‌ها در کدنویسی تمیز است. انتخاب نام‌های مناسب می‌تواند به طرز چشم‌گیری خوانایی و قابل فهم بودن کد را افزایش دهد. مثلاً، به جای استفاده از نام‌های مختصر و مبهم مانند a یا x، از نام‌های توصیفی و کامل استفاده کنید. برای مثال برای محاسبه قیمت کل، به جای calc از calculateTotalPrice استفاده کنید. این نوع نام‌گذاری باعث می‌شود که وقتی کسی به کد شما نگاه می‌کند، بلافاصله متوجه شود که هر متغیر یا تابع چه کاری انجام می‌دهد. همچنین، استفاده از نام‌های متغیر به زبان انگلیسی استاندارد است و توصیه می‌شود از اسامی بومی یا اختصاری که ممکن است برای دیگران نامفهوم باشد، خودداری کنید.

۲. استفاده از کامنت‌ها به اندازه

کامنت‌ها باید برای توضیح کدهای پیچیده و یا هدف کلی یک بخش از کد استفاده شوند، نه برای توضیح قسمت‌های واضح. کامنت‌ها نباید جایگزین نام‌گذاری صحیح و شفاف شوند و باید به گونه‌ای باشند که به فهم بهتر کد کمک کنند و نباید باعث پیچیدگی بیشتر آن شوند.
کامنت‌ها یکی از ابزارهای مهم در کدنویسی هستند که می‌توانند تاثیر بالایی در خوانایی کد بگذارند. با این حال، استفاده بیش از حد از کامنت‌ها نیز می‌تواند کد را شلوغ و خواندن آن را دشوار کند. بهتر است از کامنت‌ها برای توضیح بخش‌هایی که واضح نیستند استفاده کنید. مثلاً اگر یک الگوریتم پیچیده در کد خود دارید، می‌توانید با استفاده از کامنت‌ها مراحل مختلف آن را توضیح دهید. همچنین، می‌توانید برای توضیح دلایل انتخاب یک روش خاص یا توجیه تصمیمات مهم از آن استفاده کنید.

3. رعایت اصول طراحی SOLID

این اصول به شما کمک می‌کنند کدهایی بنویسید که نگهداری و توسعه آنها آسان‌تر باشد. هر کلاسی باید فقط یک وظیفه داشته باشد و کلاس‌ها باید قابل توسعه باشند بدون اینکه نیاز به تغییر زیاد داشته باشند. اصول SOLID به شما کمک می‌کنند تا کدتان انعطاف‌پذیرتر و قابل استفاده مجدد باشد.
توضیحات بیشتر: اصول طراحی SOLID شامل پنج اصل مهم هستند که به شما کمک می‌کنند کدهای قابل نگهداری و توسعه‌پذیر بنویسید. این اصول عبارتند از:

• اصل مسئولیت واحد (SRP): هر کلاس باید فقط یک وظیفه داشته باشد. این اصل کمک می‌کند تا کدتان ماژولار باشد و تغییرات در یک بخش کد تاثیر کمتری بر بخش‌های دیگر داشته باشد.
  
  
• اصل باز و بسته بودن (OCP): کلاس‌ها باید برای توسعه باز و برای تغییر بسته باشند. این اصل به شما کمک می‌کند تا بتوانید به راحتی ویژگی‌های جدیدی به کد اضافه کنید بدون اینکه نیاز به تغییر زیاد داشته باشید.
  
  
• اصل جایگزینی لیسکوف (LSP): کلاس‌های فرزند باید قابل جایگزینی با کلاس‌های والد باشند. این اصل به شما کمک می‌کند تا کلاس‌هایتان به صورت منطقی و سازگار با یکدیگر عمل کنند.
  
  
• اصل جداسازی رابط (ISP): باید رابط‌های کوچک و خاص به جای رابط‌های بزرگ و عمومی ایجاد شوند تا رابط‌هایتان ساده و قابل استفاده باشند.
  
  
• اصل وارونگی وابستگی (DIP): ماژول‌های سطح بالا نباید به ماژول‌های سطح پایین وابسته باشند، بلکه هر دو باید به انتزاعات وابسته باشند. این اصل به شما کمک می‌کند تا وابستگی‌های کدتان را کاهش دهید و از انعطاف‌پذیری بیشتری برخوردار باشید.
  

4. قالب‌بندی و فرمت کد

قالب‌بندی کد به خوانایی آن کمک شایانی می‌کند؛ از فضاهای خالی، تورفتگی‌ها و خطوط جدید به درستی استفاده کنید تا کد تمیز و مرتب باشد. 
ابزارهای فرمت کد مانند Prettier یا Black می‌توانند در این زمینه کمک کنند. این ابزارها نقش زیادی در یکدست و منظم شدن خطوط پروژه شما دارند.
قالب‌بندی مناسب یکی از اصول پایه‌ای کدنویسی تمیز است. استفاده از تورفتگی‌های مناسب و فضاهای خالی به شما کمک می‌کند تا ساختار کدتان را بهتر نشان دهید. برای مثال، در زبان‌های برنامه‌نویسی مانند پایتون، استفاده صحیح از تورفتگی‌ها به وضوح ساختار کنترلی کد کمک می‌کند. همچنین، از خطوط جدید برای جدا کردن بخش‌های مختلف کد استفاده کنید تا هر بخش به راحتی قابل تشخیص باشد. استفاده از ابزارهای فرمت کد نیز می‌تواند به شما کمک کند تا کدتان همیشه به صورت یکنواخت و منظم باشد.

5. مستندسازی

مستندسازی کد به شما و دیگر توسعه‌دهندگان کمک می‌کند تا به راحتی به ساختار و عملکرد کد پی ببرند. از ابزارهای مستندسازی مانند Sphinx برای مستندسازی پروژه‌های بزرگ استفاده کنید و حتماً هر کلاس و متد را به طور مختصر و مفید توضیح دهید. مستندسازی به شما کمک می‌کند تا به راحتی بتوانید تغییرات لازم را در آینده اعمال کنید و دیگران نیز بتوانند از کد شما استفاده کنند. مستندات کد باید شامل توضیحاتی باشند که به دیگران کمک کنند تا به راحتی بتوانند کد شما را بفهمند . مستندات می‌توانند شامل توضیحاتی درباره عملکرد کلاس‌ها و متدها، پارامترها و خروجی‌ها باشند. ابزارهای مستندسازی می‌توانند به شما کمک کنند تا مستندات دقیقی برای پروژه‌های بزرگ ایجاد کنید. همچنین، مستندسازی به شما این امکان را می‌دهد که بعد از گذشت زمان طولانی بتوانید به سرعت به کد خود بازگردید و آن را درک کنید.

۶. نوشتن تست برای کدها

تست نوشتن برای کدها باعث اطمینان از درست کار کردن کد شما می‌شود. تست‌ها باید ساده و سریع باشند و نباید به یکدیگر وابسته باشند و به شما اطمینان می‌دهند که کدتان بدون خطا و به درستی عمل می‌کند و از بروز مشکلات در آینده جلوگیری می‌کنند.

• تست‌های واحد (Unit Tests) برای بررسی عملکرد صحیح توابع و ماژول‌های کوچک استفاده می‌شوند. 
• تست‌های یکپارچگی (Integration Tests) برای بررسی عملکرد کل سیستم یا بخش‌های بزرگ‌تر استفاده می‌شوند. 
  ابزارهای تست مانند JUnit برای جاوا یا PyTest برای پایتون می‌توانند به شما در نوشتن و اجرای تست‌ها کمک کنند. تست‌ها باید به گونه‌ای نوشته شوند که ساده و سریع باشند و به یکدیگر وابستگی نداشته باشند. این کار باعث می‌شود که بتوانید به راحتی تست‌ها را اجرا کنید و مشکلات را شناسایی کنید و در نهایت از صحت عملکرد کد خود اطمینان حاصل کنید.

۷. نوشتن توابع کوتاه و مخصوص یک کار

توابعی بنویسید که فقط یک کار خاص انجام دهند و کوتاه باشند. این کار خواندن و فهمیدن کد را آسان‌تر می‌کند و شما راحت‌تر می‌توانید اشکالات آن را پیدا کنید. توابع کوتاه و مختصر کدتان را تمیزتر و قابل فهم تر می‌کند.
در صورت امکان، از تقسیم توابع بزرگتر به توابع کوچک‌تر استفاده کنید. این کار باعث می‌شود که کد شما ماژولار و قابل استفاده مجدد باشد. همچنین، توابع کوتاه و تخصصی سبب اشکال‌زدایی و تست ساده‌تر کدهای شما می‌شود.

در نهایت

حاصل رعایت این نکات برای شما نوشتن کدهای تمیز، خوانا و قابل نگهداری است و با تمرین و توجه به این نکات، کیفیت کد شما نیز بهبود یافته و در بلند مدت توسعه و نگهداری آن آسان‌تر خواهد بود.
سپاس از وقت ارزشمند شما که در اختیار توت قرار دادید. ^-^