گیمیفیکیشن به زبان ساده

گیمیفیکیشن (Gamification) یا بازی­‌سازی تکنیکی است که در واقع زیرمجموعه‌ی دانش­‌های رفتاری (Behavioral Design) محسوب می­‌شود.

تعریف مؤسسه‌­ی گارتنر از گیمیفیکیشن این­‌چنین است:

گیمیفیکیشن استفاده از ابزارها و مکانیزم‌های بازی برای درگیر کردن افراد در شرایط مختلف در کسب و کارها در خارج از فضای بازی است. از گیمیفیکیشن هم‌چنین با هدف تغییر رفتار مخاطب به منظور کسب دستاوردهای تجاری استفاده می‌شود.

اگر بخواهیم تعریف خیلی ساده از گیمیفیکیشن ارائه دهیم می‌­توانیم این‌­چنین بگوییم که گیمیفیکیشن، در واقع هنر تعبیه کردن مکانیزم‌­های بازی در فضاهایی است که به صورت پیش‌فرض برای بازی طراحی نشده‌اند.

البته ناگفته نماند که برخی از افراد ناآگاه و غیرمتخصص، مفهوم گیمیفیکیشن را به عنوان زیرمجموعه‌ی حوزه‌ی فن‌آوری اطلاعات می‌دانند؛ در حالی که در واقعیت چنین نیست؛ اما می‌­توان این­گونه بیان کرد که فن‌­آوری اطلاعات نیز از تکنیک‌­های گیمیفیکیشن بسیار زیاد بهره‌­مند شده است و از سوی دیگر ذکر این نکته نیز الزامی است که به منظور پیاده‌­سازی گیمیفیکیشن، به میزان زیادی از راه­‌کارهای فن‌­آوری اطلاعات می‌­توان استفاده نمود.

فارغ از تعاریف کتابی که در مورد بازی‌سازی یا همان Gamification وجود دارد، به زبان خیلی ساده می‌­توان گفت بازی‌­سازی یعنی این که شما یک بازی خلق کنید و جامعه‌­ی هدف خود را بازی‌کنان آن بازی قرار دهید به گونه‌­ای که طبق الگوریتم مشخصی آن‌­ها بازی کنند و طی آن بازی، هم بازی‌کنان منتفع شوند و هم شما که صاحب بازی هستید.

یک مثال ساده از گیمیفیکیشن می­‌تواند فضای بازی در سایت‌­های فروش آنلاین مثل دیجی‌­کالا باشد؛

•  شما در ازای خرید از دیجی‌­کالا امتیاز (Coin) دریافت می­‌کنید که تحت عنوان دیجی‌­کلاب به شما تعلق می‌­گیرد.
• از طرفی چنان‌­چه برای کالاهایی که خریداری کرده‌­اید، نظر ثبت کنید نیز به شما دیجی‌­کلاب تعلق خواهد گرفت.
  • دیجی­‌کلاب‌­هایی که شما طی فعالیت‌­های فوق دریافت می­‌کنید، برای شما امتیازهایی را به دنبال دارد مانند دریافت کدهای تخفیف برای انواع خدمات (خدمات خود دیجی­‌کالا و خیلی از شرکت­‌های ارائه‌­دهنده‌­ی خدمات مثل نماوا، فیلیمو، آچاره و ...)

خب شما و خیلی از بیزینس‌­های دیگر درون بازیِ دیجی‌­کالا قرار گرفتید و در واقع بازی‌کنان آن شدید که در ساده‌­ترین حالت، عواید این بازی به شرح زیر است:

• شما در خریدهای بعدی خودتان باز هم دیجی‌­کالا را انتخاب می­‌کنید که به ازای دیجی‌­کلاب‌­های خود از تخفیف‌­های دیجی­کالا بهره‌مند شوید.
• دیجی­‌کالا از خریدهای بیش­‌تر شما سود بیش‌­تری می‌­برد.
• فروشنده­‌های دیجی‌­کالا جنس‌­های بیش­‌تری را می‌­فروشند و سهم دیجی‌­کالا را نیز می‌­پردازند.
• در ازای کامنت‌­هایی که بابت هر خرید می‌­گذارید به منظور دریافت دیجی‌­کلاب، بازدید دیجی‌­کالا را بالا می‌­برید و کمک به خرید دیگران می­‌کنید.

 همان‌­طور که می­‌بینید، سایتی مانند دیجی‌­کالا با طراحی یک بازی ساده، مجموعه‌­ای از عواید را به خودش و بازی‌­کنان می‌­رساند.

حال اگر بخواهیم در خصوص تکنیک‌­ها و الگوریتم­‌های گیمیفیکیشن صحبت کنیم، می‌­توانیم این‌­گونه بیان کنیم که پایه و اساس روش‌­های گیمیفیکیشن، علم تئوری بازی (Game-Theory) می­‌باشد که از سال‌­های خیلی دور در علوم نظامی و جنگی، اقتصاد، کسب و کار و ... کاربرد دارد و امروزه در موارد فنی-مهندسی نیز کاربرد این تکنیک‌­ها را می‌­بینیم؛ به عنوان مثال در مسیریابی بسته‌­ها در شبکه­‌های کامپیوتری بزرگ، رد پای این علم به وفور دیده می‌­شود.

در خصوص امور کسب و کار، اگر شما مشتاق باشید که مشتریان شما، با کسب و کار شما درگیری ذهنی داشته باشند و سهمی از ذهن آن‌ها را به خود اختصاص دهید، بازی‌­سازی می‌تواند بسیار مفید باشد.

به منظور طراحی بستر گیمیفیکیشن، ابتدا باید یک بازی طراحی شود به گونه‌­ای که بتوان چیدمان مهره‌­ها و ... را در نظر گرفت و رفتار بازی‌کنان را تحلیل نمود؛ چرا که موفقیت بازی‌کنان در بازی به طراحیِ درست بازی مربوط می­‌شود.

به عنوان مثال واقعی دیگری از کاربرد گیمیفیکیشن می­‌توان به رفتار مرکز بهداشت کانادا در خصوص رستوران­‌ها اشاره نمود.

مرکز بهداشت کانادا به منظور سر و سامان دادن به اوضاع کیفی و بهداشتی رستوران‌­ها، بازی خاصی را طراحی نمود که طی آن رستوران­‌ها را در سه دسته تقسیم‌­بندی کرد:

• دسته‌­ی A: رستوران‌­هایی که از نظر بهداشت در درجه­‌ی عالی قرار دارند.
•  دسته‌­ی B: رستوران‌­هایی که از نظر بهداشت در درجه‌­ی معمولی و نسبتاً قابل قبول قرار دارند.
•  دسته‌­ی C: رستوران‌­هایی که از نظر بهداشت در درجه­‌ی بد و غیرقابل اعتماد قرار دارند.

به هر کدام از رستوران­‌ها، برچسبی ارائه شد که درجه‌­ی آن رستوران بر روی آن نوشته شده بود ولی نصب آن برچسب در انظار عمومی کاملاً اخیاری بود؛ حال به رفتار رستوران­‌ها (بازیِ بازی‌کنان) در این بازی دقت کنید:

• رستوران­‌های دارای درجه‌­ی A: تصمیم گرفتند که برچسب را در انظار عمومی نصب کنند چرا که دریافت درجه­‌ی A برایشان افتخاری بود و عرض اندامی جلوی مشتریان که طبیعتاً منجر به جلب مشتریِ بیش­‌تر می‌­شد و همین موضوع بهانه‌­ی خوبی بود برای بالا بردن قیمت­‌ها
• رستوران‌­های دارای درجه­‌ی B: تصمیم گرفتند که برچسب را در انظار عمومی نصب کنند تا مشتریان گمان نبرند که آن­‌ها دارای درجه­‌ی C هستند. در واقع بین بد و بدتر، بد را انتخاب نمودند.
• رستوران‌­های دارای درجه‌­ی C: این گروه نیز برچسب را نصب کردند که با این کار صداقت خودشان را به مشتریان نشان دهند. قیمت‌های خود را نیز پایین‌­تر آوردند و با جلب اعتماد مشتریان به واسطه­‌ی صداقت خودشان، به کسب و کار خود ادامه دادند.

حال ببینیم عواید این بازی چه بود:

• بازی‌کنان این بازی هیچ‌­گونه اجباری در نصب برچسب‌­ها نداشتند و فقط خودشان تصمیم بر این کار گرفتند چون منافع خود را در انجام این بازی دیدند بدون این که از ماهیت بازی اطلاعی داشته باشند.
• رستوران‌­های گروه B و C خود به خود وقتی شرایط گروه بالاتر از خود را دیدند، سعی در به­‌تر کردن شرایط خود نمودند.
• مرکز بهداشت بدون درگیری، فرهنگ نظم و صداقت و رقابت را در بین یک صنف مهم راه انداخت و ارتقاء وضعیت بهداشتی رستوران­‌ها را نیز شاهد بود.
• مشتریان رستوران­‌ها نیز ملاک مهمی برای انتخاب رستوران­‌ها پیدا کردند.
• ارتقاء سطح کیفی رستوران‌­ها، فروش بیش‌­تر آن‌­ها و در نتیجه پرداخت مالیات بیش‌­تر را در پی داشت.

همان­‌طور که می­‌بینید، گیمیفیکیشن کاربردهای زیادی دارد و می‌­توان مثال‌­های زیادی را از آن عنوان نمود چرا که اهداف مختلفی در پس پرده­‌ی این موضوع وجود دارد هم­چون:

• برندسازی
• افزایش میزان تعامل مشتریان
• تعریف وظایفی برای بازی‌کنان که انجام آن‌ها هدف ماست
• امور نظارتی
• فروش بیش‌­تر
• عمل‌­کرد به­‌تر
• و ...

برای قدم نهادن در مسیر بازی­‌سازی و پیاده‌­سازی تکنیک­‌های گیمیفیکیشن، توصیه می‌­شود که ابتدا با مفهوم بازی‌­ها و روش­ه‌ای حل آن­‌ها آشنا شوید که برای این منظور مطالعه مفاهیم تئوری بازی در ابتدا بسیار توصیه می­‌گردد.

منابع مختلفی در خصوص تئوری بازی وجود دارد ولی اغلب منابع با رویکرد اقتصادی تدوین شده­‌اند زیرا اساساً این دانش از قدیم نیز در علوم اقتصادی بسیار کاربرد داشته است به طوری که کشورهای خیلی موفق از لحاظ اقتصادی، قطعاً از تیم­‌های خیلی قوی در حوزه­‌ی تئوری بازی در بدنه‌­ی تصمیم­‌گیری دولت‌­ها استفاده می‌­کنند.

مسیرهای زیادی برای مطالعه در حوزه‌ی گیمیفیکیشن وجود دارد؛ یک نقشه‌ی راه (Roadmap) پیشنهادی از طرف ما این است:

صحبت (شاید) کلیشه‌ای پایانی این است که آن‌چه در این‌جا تقدیم گردید، واقعاً قطره‌ای بود از دریای مفاهیم گیمیفیکیشن و غرض از این نوشته نیز فقط توضیح این مفهوم به زبان ساده و قابل درک برای همه‌گان بود.

امید است که مورد قبول واقع شده باشد...

منتظر نظرات شما خواننده‌های گرامی هستیم تا به‌تر بشیم.